Basisopleiding onderwijsrecht hbo en WO*

Onderwijsrecht hoger onderwijs

Het onderwijsrecht is een dynamisch rechtsgebied. De rechten en plichten van betrokkenen in het hoger (beroeps-)onderwijs zijn in uitgebreide, complexe en steeds veranderende regels vastgelegd. Wat is de rechtspositie van docenten en studenten en welke verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden rusten bij het opleidingsmanagement? Hoe zit het met medezeggenschap bij bijvoorbeeld de vaststelling van de OER (Onderwijs- en Examenregeling) en welke rechten hebben studenten met een functiebeperking?

Tijdens de Basisopleiding onderwijsrecht hoger onderwijs krijg je een overzicht van de rechten en plichten in de Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek (WHW). Daarnaast krijg je inzicht in de rechtspositie van studenten, bestuur, opleidingsmanagement en medezeggenschapsraad. Ook worden thema’s als de toelating en de verwijdering van studenten, de bevoegdheden van de examencommissie, de mate van aansprakelijkheid van onderwijsinstellingen voor studievertraging en de verplichtingen bij studenten met een handicap of ondersteuningsbehoefte behandeld. Aan de hand van oordelen uit de rechtspraak en instanties zoals de afdeling bestuursrechtspraak in zaken van studenten van universiteiten en hogescholen wordt duidelijk gemaakt hoe het recht op onderwijs in de praktijk invulling krijgt.

Wat is de doelgroep?

De basisopleiding onderwijsrecht hoger onderwijs is bedoeld voor juristen, maar ook voor bijvoorbeeld directies, stafleden van besturen en medezeggenschapsraden, die meer willen weten over de juridische kaders in het hoger (beroeps- )onderwijs.

Wat is de cursusvorm?

Deze basisopleiding bestaat uit tien modules verdeeld over vijf bijeenkomsten van een dag. Voor aanvang van iedere cursusdag kun je een casus uit je eigen praktijk insturen (facultatief). Voor deze basisopleiding maken we ook gebruik van onze interactieve digitale leeromgeving.

Wie zijn de docenten?

• Pieter Huisman
• Dik Berkhout
• Jochem Streefkerk
• Marion Scholtes
• Miek Laemers
• Stijn Voskamp
• Willem Lindeboom

Wat leer je tijdens de basisopleiding onderwijsrecht mbo/ho/wo?

Na afloop van deze basisopleiding:

• ben je op de hoogte van de beginselen en de structuur van de onderwijswetgeving in Nederland;
• heb je kennis van en inzicht in bestuur en medezeggenschap in instellingen voor het hoger onderwijs en de positie van andere belangrijke organen zoals de examencommissie;
• ken je de rechten en plichten van studenten, incl. studenten met een functiebeperking, in opleidingen en de jurisprudentielijn op belangrijke thema’s;
• ben je op de hoogte van de rechtspositie van de docent in het hoger (beroeps-)onderwijs;
• heb je kennis van de wijze van toezicht op en accreditatie van opleidingen;
• kan je deze kennis toepassen in je eigen praktijk.

Wat ontvang je na afronding van de basisopleiding onderwijsrecht?

• bewijs van deelname
• 25 PO J punten

Programma in het kort

• Dag 1:

• module 1: overzicht van het onderwijssysteem
• module 2: de onderwijswetgeving

• Dag 2:

  • module 3: rechten en plichten in het onderwijs
  • module 4: governance

• Dag 3:

• module 5: Toezicht/Wet op onderwijstoezicht (Wot)
• module 6: medezeggenschap

• Dag 4:

• module 7: Rechtspositie
• module 8: Studentbegeleiding en studievoortgang

• Dag 5:

• module 9: klachtrecht
• module 10: aansprakelijkheid

Opzet van de basisopleiding onderwijsrecht in het kort

• Je bereidt elke cursusdag voor aan de hand van de literatuur in de leeromgeving;
• Je kunt een of meer praktijkkwesties selecteren om vooraf in te sturen;
• De cursusdag bestaat uit behandeling van (een selectie van) de praktijkkwesties en uitleg van de leerstof.

Hieronder vind je de volledige beschrijving van het programma.

Cursusdag 1:
overzicht van het onderwijssysteem en de onderwijswetgeving.

Ochtend:
Prof. mr. M.T.A.B. Laemers
Inleiding/art. 23 Grondwet/Internationaal recht

De historische ontwikkeling van artikel 23 Gw – de verantwoordelijkheid van de regering voor het onderwijs – is van betekenis voor de huidige, wijzigende interpretatie van dat artikel door de wetgever. Aandacht wordt besteed aan drie belangrijke momenten in de geschiedenis van het grondwetsartikel: 1814, 1848 en 1917.

De arresten Maimonides en Hoornbeeck worden behandeld, alsmede enkele oordelen van het CRM (voorheen: Commissie gelijke behandeling).

De complexe structuur van het onderwijsrecht wordt geschetst aan de hand van de aanduiding van de relevante, uiteenlopende bronnen: Grondwet, sectorwetten, AMvB’s, ministeriële regelingen, gemeentelijke regelgeving, zelfregulering, beleidsregels, sectoroverstijgende wetten, en Europese en internationale verdragen. De laatstgenoemde bron van onderwijsrecht krijgt speciale aandacht door behandeling van de relevante artikelen. Twee uitspraken van het EHRM worden speciaal belicht: Leyla Sahin en Lautsi.

Middag:
prof.mr. P.W.A. Huisman
Overzicht van het onderwijssysteem en de onderwijswetgeving.

De wetgeving voor onderwijsinstellingen vormt voor buitenstaanders vaak een complex doolhof. Dit heeft onder andere te maken met de sectorale verdeling in het onderwijs, het feit dat publiek- en privaatrecht van toepassing is en de hoge omloopsnelheid van onderwijswetgeving. Ook voor praktijkjuristen is het van belang een algemene notie te hebben van de hoofdtrekken van het Nederlandse onderwijsstelsel en de hoofdlijnen in de onderwijswetgeving.

In de middag geven we een overzicht van de belangrijkste onderwijswetten, en uitwerkingen in lagere regelgeving. Ook de status en doorwerking van ‘soft regulation’, zoals codes en convenanten, komt aan bod.

We bespreken ook de casuïstiek die deelnemers mogelijk willen leveren. In de vervolgdagen wordt deze behandeld.

Cursusdag 2
rechten en plichten en governance

Ochtend:
Prof.mr. P.W.A. Huisman
Rechten en plichten instellingen en studenten bij toelating, verwijdering en beoordelingen in het hoger onderwijs

We bespreken de belangrijkste wettelijke bepalingen in de WHW rond toelating en verwijdering van studenten van de opleiding. Tevens staan we stil bij (actualiteiten rond) het bindend studieadvies en decentrale loting. Ook worden behandeld de positie en de bevoegdheden van examencommissie en jurisprudentie rond beoordelingen en fraude.

Onderdelen:

• Regels rond toelating en verwijdering van de opleiding, bindend studieadvies
• Positie examencommissie en examinator
• Jurisprudentie toelating en verwijdering, beoordelingen en fraude
• Procedures en rechtsbescherming studenten in het hoger onderwijs
• Actualiteiten wetgeving

Middag:
mr. J. Streefkerk
Governance

Bestuur, intern toezicht en medezeggenschap van onderwijsinstellingen verandert met de tijd. Soms door wijzigingen in het onderwijsrecht; soms door wijzigingen in het algemene rechtspersonenrecht. Deze module geeft een overzicht van de bestuurlijke inrichting van het Nederlandse onderwijs en de juridische positie van de verschillende actoren. Vanuit de basis van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek werken we toe naar de onderwijseigen kenmerken van organisaties voor hoger onderwijs. We besteden aandacht aan het onderscheid tussen openbare en bijzondere instellingen. Mede op basis van inbreng van deelnemers kijken we naar specifieke situaties, zoals de governance van uitgebreide (private) dochterstructuren en interne mandaat- en delegatieregelingen.

Cursusdag 3
toezicht en medezeggenschap

Ochtend:
Prof. mr. M.T.A.B. Laemers
Toezicht/Wet op het onderwijstoezicht (Wot)

De Inspectie van het Onderwijs bewaakt de kwaliteit van het onderwijs en stimuleert scholen en instellingen deze kwaliteit te verbeteren. Het werkterrein van de inspectie strekt zich uit over voor- en vroegschoolse educatie, kinderopvang primair onderwijs, voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs, hoger onderwijs, particulier onderwijs, internationaal onderwijs, Caribisch Nederland en de samenwerkingsverbanden po en vo. Het onderwijs verandert en het toezicht op het onderwijs verandert mee. De inspectie beschikt over handhavingsinstrumenten.

Behandeld worden:

• de hoofdlijnen van de WOT
• de veranderingen sinds de inwerkingtreding en de (beoogde) vernieuwing van het toezicht door ‘toezicht in transitie’ en het wetsvoorstel Bisschop.
• toezicht kaders
• meting onderwijsresultaten
• interventies
• rechtsbescherming
• jurisprudentie (Ibn Ghaldoun en As Siddieq)

Middag;
mr. W.D. Berkhout
Medezeggenschap

Hier behandelen we de specifieke regeling van de medezeggenschap in het hoger onderwijs, waar de onderwijswetgeving een keuze biedt tussen gedeelde (vergelijkbaar met de WOR) en ongedeelde (vergelijkbaar met de WMS) medezeggenschap.

Cursusdag 4
rechtspositie en studentbegeleiding en studievoortgang

Ochtend:
mr. W. Lindeboom
Rechtspositie

In het ochtenddeel van deze module staat de rechtspositie van de onderwijswerknemer centraal. In de eerste plaats zal aandacht worden besteed de spanning tussen grondrechten, zoals de vrijheid van meningsuiting van de werknemer en de academische vrijheid enerzijds en de vrijheid van onderwijs anderzijds. In dit kader zal een recente casus worden behandeld die in het hoger onderwijs speelde.

Meer in zijn algemeenheid komen aan de orde de benoemingseisen die aan de onderwijswerknemer worden gesteld en aan de bijzondere rechtspositie van de onderwijsbestuurder. Ruime aandacht wordt besteed aan een aantal specifieke onderwerpen in de cao’s voor het hoger beroepsonderwijs en de universiteiten, zoals:

• de (on)mogelijkheid van tijdelijke arbeidsovereenkomsten;
• de tijdelijke uitbreiding van de arbeidsovereenkomst;
• onderwijsvakanties in relatie tot het arbeidsovereenkomstenrecht.

Deze onderwerpen zullen behandeld worden aan de hand van specifieke rechtspraak.

Vervolgens zal het ontslagrecht worden behandeld, eveneens aan de hand van praktijkvoorbeelden uit het onderwijs. Tenslotte komen de bovenwettelijke cao-voorzieningen in geval van werkloosheid en arbeidsongeschiktheid aan de orde, evenals de bekostiging van dergelijke uitkeringen.

Middag:
mr. M.W.A. Scholtes
Studentbegeleiding en studievoortgang

In de eerste plaats bekijken we het wettelijk kader en de verankering van het passend onderwijs in de sectorwetten van het HBO en WO. Welke vraagstukken over studiebegeleiding en studievoortgang spelen in de praktijk bij studenten/scholen en hoe vult de school zorgplicht in en tegen welke praktische hindernissen lopen scholen en studenten daar op. Dit werken we vervolgens uit, aan de hand van de rechtspraak en oordelen van het College voor de rechten van de mens. Er is ruimte om eigen casuïstiek in te brengen neem in dat geval vooraf even contact op om de casus aan de docent mee te geven.

Module 5
klachtrecht en aansprakelijkheid

Ochtend:
mr. J. Streefkerk
Klachtrecht HO

In deze module ligt het accent op de positie van de klachtencommissies, die op grond van de onderwijswetgeving in vrijwel elke onderwijssector verplicht zijn voorgeschreven. Welke klachten behandelen de klachtencommissies, welk reglement is van toepassing en wat is het civiele effect van het advies van de klachtencommissie? We doorlopen de procedures stap voor stap en bekijken een aantal voorbeelden van ‘vaste’ uitspraken op verschillende gebieden. Er is ruimte om eigen casuïstiek in te brengen: neem in dat geval vooraf even contact op om de casus aan de docent mee te geven.

Middag:
mr. dr. S. Voskamp
Aansprakelijkheid in het onderwijs

In de media wordt nogal eens bericht over studenten of ouders die onderwijsinstellingen aansprakelijk willen houden voor door hun geleden schade. Het kan hierbij gaan om schade die het gevolg is van een ongeval, maar ook om schade die zou zijn geleden door een gebrek aan kwaliteit van het onderwijs. Dit dagdeel gaat nader in op het vraagstuk dat achter deze berichten schuilt: de vraag naar de civielrechtelijke aansprakelijkheid van onderwijsinstellingen.

Tijdens dit dagdeel wordt allereerst stilgestaan bij de rechtsverhouding tussen onderwijsinstellingen en onderwijsdeelnemers (en eventueel hun ouders). Daarnaast wordt ingegaan op verschillende vragen die kunnen rijzen in het kader van de civielrechtelijke aansprakelijkheid van onderwijsinstellingen, zoals: Wie is de aansprakelijk te stellen partij? Wat is de grondslag van een eventuele aansprakelijkheid? Rust een zorgplicht op onderwijsinstellingen? Zo ja, wat houdt die zorgplicht in en hoe wordt deze door de rechter getoetst?

• Anoniem - Beoordeling: 8/10
  Erg leuk en inspirerend.
• Anoniem - Beoordeling: 10/10
  De leergang Onderwijsrecht mbo/hbo/wo heeft mij veel nieuwe kennis aangereikt op diverse juridische terreinen binnen het onderwijsrecht. Doch, heeft mij ook bewust gemaakt van reeds aanwezige ervaring. Prettig om op deze manier - via deskundige en enthousiaste docenten - te kunnen verifieren dat hetgeen je in de praktijk uitvoert het juiste is. Maar daarbij ook te leren wat beter of anders kan.
• Anoniem - Beoordeling: 8/10
  Veel kundige docenten. Fijne locatie 40% toepasselijk voor in de praktijk 60% fijne theorie en interessante rechtspraak.
• Anoniem - Beoordeling: 9/10
  Ik vond de opleiding erg nuttig voor mijn functie, omdat je een hele duidelijke context krijgt van de docenten, waardoor je later in je eigen werk de kennis kan toepassen. Daarnaast is het leuk om te leren waar de wens van de specificatie van bepaalde wetgeving. Daarnaast heb ik ook zelf een casus kunnen voorleggen aan een docent buiten de cursus en dat was heel erg prettig en gaf mij veel nieuwe kennis.
• Anoniem - Beoordeling: 8/10
  De opleiding was heel leerzaam en gevarieerd. Leuk ook om steeds verschillende docenten te hebben per module, dit maakt dat je ook steeds andere inzichten krijgt. De praktijkvoorbeelden maken de lesstof duidelijker en makkelijker toe te passen. De docenten zijn deskundig en kunnen vragen goed beantwoorden. Doordat verschillende onderwerpen aan bod komen heb ik een brede basiskennis opgedaan wat betreft onderwijsrecht en is mijn voornaamste leerdoel behaald!
• Anoniem - Beoordeling: 6/10
  inhoudelijk interessant; docenten die inhoudelijk veel te bieden hebben; gebruik van voorbeelden = fijn, beschikbaarheid materialen = prettig (bijv hyperlinks op Canvas naar uitspraken van rechtbanken etc); ik vind het echter jammer dat er geen afronding plaats vindt, een moment waarin cursist gevraagd wordt om de kennis toe te passen in zijn/haar eigen context bijv dmv een opdracht
• Anoniem - Beoordeling: 7/10
  Zeer waardevol, ik heb veel kennis opgedaan om te kunnen gebruiken.