Joost Berculo: ‘Een mooi compromis is vaak beter dan een keiharde overwinning’

Het advocatenkantoor van Joost Berculo en zijn collega’s is gevestigd aan de Maliesingel in Utrecht. Vanaf zijn werkplek is het maar een paar minuten lopen naar OSR juridische opleidingen waarvoor hij al sinds de jaren ‘80 cursussen arbeidsrecht verzorgt. Joost houdt zich onder meer bezig met het beëindigen van arbeidsovereenkomsten en de financiële gevolgen daarvan. Als doorgewinterd advocaat treedt hij vaak op voor bedrijven en organisaties, maar hij heeft ook veel ervaring met het behartigen van de belangen van werknemers. Als er íets is dat hij mee wil geven aan jongere advocaten die willen uitblinken in het arbeidsrecht, is het dit: ‘Er is niks mis met het willen winnen van een zaak, maar het is ook goed om te relativeren en in het oog te houden dat het over mensen gaat. 

Bruggenbouwers 

Op de vraag wat voor soort advocaat hij is, heeft Joost direct een antwoord: ‘Ik ben een bruggenbouwer. Ik ben er altijd voorstander van om eerst te kijken of je procedures kunt vermijden en een mooi compromis kunt sluiten. Ik kom dan ook minder vaak in de rechtbank, omdat ik 95 van de 100 zaken zonder tussenkomst van de rechter regel. ‘Joost vult aan dat hij hierin niet uniek is: ‘Je hebt veel advocaten en andere rechtshulpverleners die bruggenbouwers zijn. Dat geldt niet voor iedereen. Er zijn ook rechtshulpverleners die niet genegen zijn een compromis te sluiten en er soms zelfs genoegen in lijken te scheppen te procederen.

Twintig minuten empathie

‘Ik werk veel in opdracht van organisaties, waar een werknemer een ontslag aanvecht. Samen met mijn opdrachtgever zit ik dan soms aan tafel tegenover de werknemer en zijn of haar rechtshulpverlener. Tegen mijn cliënt zeg ik dan voorafgaande aan zo’n gesprek zoiets als: “we doen eerst twintig minuten empathie”. Dat vraagt van mijn cliënt dat hij zich luisterend opstelt en niet ingaat op wat er gezegd wordt, ook al is hij het oneens met de inhoud. Het gaat mij erom uit te vinden waar bij de andere partij nu precies de pijn zit. Of dat je in de bespreking de gelegenheid krijgt de ander aan te kijken en dat je kunt zeggen: ‘Ze hebben u naar uw gevoel echt te pakken gehad, is het niet?’ Natuurlijk kan dat ook langer dan twintig minuten duren. Ik stel bij voorkeur open vragen, bijvoorbeeld over hoe de ander het beleeft, hoe het allemaal zover gekomen is en wat hij zou doen als hij in de schoenen van mijn cliënt zou staan. Zo’n gesprek levert meestal op dat iemand zich gezien en gehoord voelt én dat alle argumenten boven tafel komen. Doordat je niet vanaf het eerste moment met het mes op tafel zit, leidt dit uiteindelijk sneller tot betere oplossingen.

Mediation-tools

Het is een aanpak die vanaf het begin van zijn carrière bij Joosts karakter paste, maar gaandeweg meer vorm kreeg doordat hij in zijn werk ook naar mediators keek en hun tools aanleerde. Joost: ‘Ik blijf allereerst de belangenbehartiger van mijn opdrachtgever, maar je moet wel bedenken dat als iemand tien of twintig jaar hard voor een organisatie heeft gewerkt en dan heel vervelend weggaat, dit een schaduw werpt over al die voorgaande jaren. Dat is voor zo’n werknemer een hard gelag, maar het geeft ook voor de organisatie een slechte uitstraling.’ Mediation-tools zijn dus handig. Hij vult aan: ‘Ik zeg altijd maar zo: de norm moet zijn dat als je iemand na een procedure weer onverwacht tegenkomt bijvoorbeeld in de schouwburg of het vliegtuig, dan moet je elkaar gewoon in de ogen kunnen kijken, omdat je op een fatsoenlijke manier uit elkaar gegaan bent.’

Arbeidsovereenkomst als bescherming

Die interactie tussen mensen vindt Joost een buitengewoon interessant aspect van zijn werk. ‘Dat had ik niet voorzien, toen ik in 1971 met mijn rechtenstudie begon’. Hij werkt dan ook vaak voor bedrijven en organisaties die tevens het menselijke aspect in het oog willen houden. Over ontwikkelingen in het arbeidsrecht heeft hij soms wel zorgen. ‘Je ziet een beweging in de maatschappij waarbij de arbeidsovereenkomst uit de weg wordt gegaan. Door het inhuren van ZZP-ers of door platformisering, zoals bij maaltijdbezorgers. Dat vind ik geen gelukkige ontwikkeling. Ik vind het begrijpelijk dat ondernemers graag flexibel blijven, maar een arbeidsovereenkomst biedt een werknemer ook bescherming. Het is een overeenkomst die de machtsbalans tussen werkgever en werknemer in evenwicht brengt. Ook al zijn de rollen die mensen vervullen anders, mensen zijn uiteindelijk wel gelijk.’

Een mooi compromis

En als hij toch naar de rechtbank moet? ‘Uiteraard moet je soms ook de zijden handschoenen uittrekken en het uitvechten bij de rechter met alles erop en eraan. Maar dat lukt wel beter als ik eerst geprobeerd heb om er op een andere manier uit te komen. Je gaat als advocaat natuurlijk altijd voor het belang van je cliënt, maar je kunt ook voor dat belang gaan en toch rekening houden met het belang van de wederpartij. Omdat het ook belangrijk is om de ander iets te gunnen. Je hebt uiteindelijk toch samen een zaak. Soms kom je met macht ook wel ergens, maar in een mooi compromis tussen de partijen zit uiteindelijk mijn grootste bevrediging.’